Aerobik

Spotkania aerobikowe zostały zawieszone do jesieni

Dożynki 1935; Artykuł w Przewodniku Katolickim

Jakiś czas temu dzięki niesamowitemu szczęściu i dobrej woli sprzedającego weszłam w posiadanie Przewodnika Katolickiego z 1935 roku.

Nie byłoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie fakt, iż w czasopiśmie tym znajduje się obszerny (jak na objętość gazety) artykuł o dożynkach w Żychlewie. Wydawałoby się, że wszystko na temat biskupiańskich dożynek zostało już powiedziane i napisane. Tymczasem dla mieszkańca Żychlewa może to być zupełnie nowe spojrzenie na temat zarówno dożynek jak i poprzedzających je żniw. Wszystkie zwyczaje związane z tymi wydarzeniami możemy obserwować z perspektywy postronnego świadka, dopiero zagłębiającego się w bogactwo biskupiańskich obrzędów. Okazuje się, że Żychlewo może być także uważane za kolebkę i centrum tych niezwykłych biskupiańskich tradycji.

Poniżej przedstawiam skany artykułu, przepisany tekst oraz powiększone i wyostrzone fotografie z artykułu.

 

Biskupiańskie Dożynki (wieniec z Żychlewa)

W okolicy słynnego Gostynia, w pradawnej polskiej okolicy leży drugie schludne wielkopolskie miasteczko Krobia. A tuż nad soszą Gostyń – Krobia widać piękną wioskę Żychlewo, jedną z tych kilkunastu wsi, które należą do tak zwanej Biskupizny, stanowiącej niegdyś przed dawnemi laty posiadłości ziemskie biskupów poznańskich. W tej właśnie okolicy spędziłam tego roku ostatnie tygodnie lata i w tej właśnie wiosce byłam na dożynkach biskupińskich.

W rozżarzonym do białości blasku słońca złociły się łany zbóż biskupiańskich. Stały martwe, nieporuszone, jakby w przeczuciu zbliżającej się śmierci. A wieśniak nie zwracał uwagi ani na kłujące, ogniem palące promienie, ani na pot lejący się z czoła. Jakby w jakiemś zapamiętaniu rozmachiwał ręce uzbrojone w ciężką, groźnie połyskującą kosę. Byle prędzej skosić, byle jak najwięcej!...

I padały raz za razem ścięte, dojrzałe kłosy zbóż.

A potem nocami na ścierniskach, wokół powiązanych snopków, poczęły się snuć ciemne, tajemnicze postacie. To warta nocna uzbrojona o zgrozo! w karabiny, która w dawniej spokojnej cnotliwej Biskupinie musi teraz pilnie każdej nocy czuwać, by złodziej prawowitemu gospodarzowi z przed nosa nie sprzątnął owocu całorocznej pracy! Ach kiedyż wrócą dawne błogie czasy w których zboże w polu było świętością nietykalną! Kiedy ludzie w obawie przed okrutną zimą nie będą go kradli!

Niebawem snopy znikną. Gdzieniegdzie ukażą się stogi, zaczernieje smutne ściernisko, a na niem tu i ówdzie jakby zapomniana mała kępa zboża, zostawiona bynajmniej nie przez przypadek. Biskupianin pamięta o starym zwyczaju, przekazywanym z ojca na syna. A zwyczaj to piękny świadczący o dobroci serca u tego ludu. Ostatni pokos żyta związuje wieśniak u góry, tuż pod kłosami i taki nieścięty snop zostawia dla bezdomnych kuropatw, które z chwilą skoszenia żyta, straciły swoje naturalne schronienie. – Teraz dopiero nadchodzi czas na prawdziwą zapłatę, jaka wieśniaka biskupiańskiego czeka na „wieńcu” czyli dożynkach. O tej zapłacie myśli on przez całe żniwa, ona dodaje mu otuchy i sił w tytanicznym wysiłku fizycznym, wysiłku, wydającym się ponad siły ludzkie.

Podczas żniw praca wre, tętni. Wszędzie wyczuwa się pospiech. Żeby tylko zdążyć, skosić przed deszczem, no i żeby wyprzedzić innych sąsiadów. To znane wśród biskupiańskich kośników współzawodnictwo, na Biskupiźnie ma raczej charakter inny. Biskupianie pilnie śledzą, która z wsi najwcześniej zakończy żniwa, mniej zaś pytają, który z gospodarzy najwcześniej skosi swoje zboże. Łączy się to z samym „wieńcem”. „Przodownikiem nie zostaje gospodarz, który najprędzej skosił, tylko ten, którego wybiorą dziewczęta, a jest nim zwykle jeden najbogatszych, który może pokryć znaczne wydatki, związane z tem honorowem wyróżnieniem.

Długo radzono w Żychlewie  u kogo by zrobić wieniec i komu go ofiarować, wreszcie uchwalono, że zabawa rozpocznie się u starej Maciejowej, a wieniec otrzyma znany z dowcipu Walek, syn bogatych gospodarzy, „który może się przecie wysadzić, bo i mo z czego”. W przeddzień wielkiego święta żniw, - „wieńca”, dziewczęta pokupiły wstążki biało- seledynowe, nici srebrne i złote, narwały pęki białych, maleńkich kwiatków, przynosząc to wszystko wieczorem do chaty Maciejowej. Nie zapomniały naturalnie o snopku najpiękniejszego, dojrzałego owsa, o paru wiązankach lnu i innego zboża.  W ciemnej izbie, zakopconej dymem z lampki naftowej, dziewczęta plotą wieniec. Do koła z drutu przyczepiają cztery pręty, które łączą w jeden wierzchołek. Powoli nagie, druciane ramiona znikają w gęstych splotach kłosów z najrozmaitszego zboża, poprzeplatanych tu i ówdzie białemi, drobnemi różyczkami. Przyczepiony do czubka pęk lnu, jak pióropusz dumnie sterczy nad wieńcem. Jeszcze trzeba przypiąć wstążki jedwabne, rozsnuć złociste nitki, które nakształt nici pajęczej utworzą cienką, mieniącą się tysiącem kolorów- siatkę i ... arcydzieło gotowe. Doprawdy: bajka nie wieniec! Płoną rozgorączkowane twarze dziewcząt, w rozszerzonych źrenicach odbija się wielkie, nie dające się opisać zadowolenie wewnętrzne. Toż to będą jutro podziwiać, a wychwalać jaki to zgrabny wieniec uplotły dziewuchy, a jak błyszczy, „jakby był zrobiony ze szczyrego złota!...”

Nazajutrz na godzinę czwartą naznaczono rozpoczęcie uroczystości. Od samego rana cała wieś podminowana. Po wszystkich drogach, ścieżkach snują się chłopcy. Dziewczęta w swych tęczowych, czystych strojach, „zdjętych jakby z igły” napełniają zwykle ciche zabudowania beztroską i weselem. Już na parę godzin przed oznaczoną godziną spacerują maleńkie dziewczynki, poubierane w białe czapeczki i wyszywane fartuszki. Nie mogą doczekać się tej wielkiej chwili. A i starsi ludzie zniecierpliwieni długiem czekaniem, to wychodzą przed chałupę, to siadają na przyzbie, nigdzie nie mogąc znaleźć sobie miejsca. Nagle z drugiego końca wsi dochodzi cichy, brzęczący dźwięk dudków, który stopniowo wzrasta. Oprócz niskiego tonu bordunu, brzęczącego uparcie jak mucha, zaczyna się przebijać coraz wyraźniej piękna melodia ludowa. Ścieżką wąską, malowniczo biegnącą na szczycie dość wydatnego wzniesienia, idzie gęsiego „młodo kawalerka”, prowadzona przez dudziarza i skrzypka. Przy dźwiękach muzyki dochodzą do chaty Maciejowej. Dziewczęta czekają już na swych chłopców. Wszystkich witają gospodarze gościnnie zapraszający do izby, w której na stole, przykrytym białym obrusem leży na talerzu wieniec. Tłok robi się nie do opisania! Wydaje się, że lada moment, a chata pęknie pod naporem tylu gości. Chłopcy z miejsca podchodzą do bufetu- szafki z kieliszkami i „monopolką”, oczywiście odpowiednio do ciężkich czasów rozcieńczoną. Po przypiciu dla gospodarzy, wodzirej, w tym wypadku „przodownik”, trzymając kieliszek śpiewa wesoły wiwat:

„wiwat, wiwat panu memu,

Wiwat, wiwat mnie samemu,

Wiwat i tej pannie

Co tak ładnie patrzy na mnie”,

Którego melodję podchwytuje zkoleji muzyka. Po chwili młodzieniec prosi Panią Matkę „do przodka”. Parę otacza „młodo kawalerka”, która przytupując i klaszcząc w ręce, sunie raz w prawo, to znowu w lewo. A tymczasem Pani Matka, chwacka Maciejowa, zapomina o swej siedemdziesiątce i wywija, że aż podłoga trzeszczy, a z czoła młodzieńca spływa pot kroplisty. Gorzej już jest z Panem Ojcem. Drepcze pomału, podtrzymywany przez młodą, rosłą dziewczynę. Nogi odmawiają mu posłuszeństwa, w głowie się kręci... Biedaczysko po paru okrążeniach izby musi przykucnąć na ławie, żeby choć trochę tchu załapać. Młodzież tymczasem pije i tańczy na przemian. Dziewczęta powoli znikają z izby tanecznej. Dlaczego? Okazuje się, że z drugiej strony chaty, w maleńkiej, zamkniętej izdebce, odbywa się próba generalna śpiewu. Dziewczęta przypominają sobie tekst piosenek dożynkowych. Płynie piosenka za piosenką, śpiewana na jeden głos przez kilkanaście dziewcząt. Często tok melodji przerywa  w środku stojąca dziewczyna – dyrygent tego chóru – kiwająca rytmicznie ręką i głową. Jej wrodzona muzykalność nie może znieść różnych niedoskonałości. Podczas krótkich przerw padają jej uwagi: - Musicie śpiewać tak z przecinkami, a nie tak na oślep. Niebawem muszą wrócić do izby, gdyż „młodo kawalerka” zaczyna dobitnie „pyskować” zpowodu ucieczki swych partnerek. Zresztą czas już najwyższy opuścić gościnny dom gospodarzy i przenieść się do gościńca. Ruch robi się w całej zagrodzie. Z wszystkich stron znoszą ławki, krzesła, „bo do fotografiki trzeba się przecie ustawić” no i wszystko musi być równo rozgrupowane. Korowód rusza przez wieś, wzdłuż chałup i zagród, mijając poważne twarze starych gospodarzy i rozdziawione buzie najmłodszych. A słowa piosenki i dzwięki muzyki biegną daleko, płynąc na okoliczne pola i łąki. Karczma wita orszak wieńcowy. „Kawalerka wchodzi do gościńca, a przodownik staje we drzwiach, trzymając ręce w kieszeniach i paląc papierosa. Dziewczęta, z przodownicą na czele, która trzyma wieniec na talerzu, ustawiają sie przed schodami gościńca. Obok stają dudziarze, którzy grają pieśń dożynkową. Dziewczęta śpiewają chórem:

Niechaj będzie pochwalony

Jezus Chrystus nasz,

Przyszliśmy tu z naszym wińcem,

Bo już na nas czas.

Przyszliśmy tuz naszym wińcem

I z Panem Bogiem.

Stanęliśmy tu przed tobą,

Przed gościńca progiem.

Otwórzcie nam, moi mili,

Szybko wrota.

A bo nam się skończyła żniwna robota.

Przodownica wręcza przodownikowi wieniec, a ten zaprasza ją do tańca. Muzyka gra wiwata. Tancerz w jednej ręce trzyma wieniec, drugą obejmuje kibić partnerki; po przetańczeniu raz dookoła idą do bufetu na gorzałeczkę. Na zabawie wszyscy jedzą i piją – za darmo. Fundatorem jest przodownik, który musi pokryć koszta całej zabawy. Oprócz tego inny ma jeszcze ciężki obowiązek. Musi przetańczyć z wszystkimi dziewczętami, które są na zabawie. Przodownik jest po prostu rozrywany. Pamięta jednak o wszystkich i o wszystkim, pije ze wszystkimi i do wszystkich! W rogu izby, wysoko na stołach, zasiadają muzykanci. Dudziarz, młody chłopiec, gra dopiero na drugim wieńcu (pierwszy raz grał na dożynkach zeszłorocznych). Wszyscy zdają sobie sprawę, że daleko mu jeszcze do mistrzowskiej gry Maleszki, dudziarza, znanego w całym powiecie, ale zato młody duda, to rodowity Żychlewiak, możnaby go zatem pominąć... Możnaby mu odmówić tej wielkiej przyjemności grania na wieńcu? A dudziarz zdaje sobie sprawę z wielkiego zaszczytu i stara się zadowolić swych wymagających, wytrawnych znawców – grą jak najdoskonalszą. Gdy zaczyna grać, zapomina o bożym świecie. Policzki nadymają się, oczy krwią nabiełe biegają na wszystkie strony, chociąż nikogo i nic nie widzą, naerowe skurcze wykrzywiają twarz. Pale biegają wprawnie po przebierce, zakończonej główką figlarnego, z dzrewa śliwkowego wystruganego koziołka. Cała uwagę skupia na tem, by z „dymki” powietrze równomiernie przepływało do miecha skórzanego, z którego wychodzą dwie piszczałki. Jak z jakiegoś czarodziejskiego rogu obfitości płynie melodja za melodją, piosenka za piosenką, wprowadzając w niepohamowany szał taneczny rozbawioną młodzież. A nad głowami taneczników, w środku pułapu, zwisa symboliczny, piękny wieniec, upleciony z lekko kołyszących się kłosów, albo też z pięknie dobranych kwiatów, wyrosłych na żyznej, biskupiańskiej ziemi...

Bożena Czyżykowska

Orszak dożynkowy najprawdopodobniej na podwórzu Krajków (obecnie Kmiecików)

Nierozpoznane biskupianki

dudziarz z Żychlewa- najprawdopodobniej Ludwik Nawrocki (wuja Anieli Chudej)

Tańce przy gościńcu, w tle dom rodziny Zygmuntów

Kawalerka i gracze idący ścieżka prawdopodobnie "Widorami"

Anna Snela (w środku) na tle swojego starego domu, widok od północy

Dożynki 1960

1. Stefan Andrzejewski                      28. Kazimierz Jańczak
2.                                                      29. Bronisława Nowak
3. x Bzdęga                                       30. Walenty Gała
4. Franciszek Andrzejewski               31. Stanisława Wojciechowska
5. Bronisława Chudzińska                  32. Kazimierz Wojciechowski
6. Wojciech Mendyka                        33. Józefa Bierant
7. Barbara Wojciechowska                34. Maria Mendyka
8.                                                      35. Ignacy Mendyka
9. Janina Karolczak                           36. Joanna Wojciechowska
10. Kazimierz Staśkiewicz                  37. Józef Andrzejewski
11.                                                    38. Antonina Andrzejewska
12. Bronisław Mikołajczak                 39. Joanna Staśkiewicz
13. Maria Busz                                  40.
14.                                                     41.
15. Maria Andrzejewska                    42. Joanna Paszkowiak
16. Władysław Andrzejewski              43.
17. Bronisława Lisiecka                     44.
18. Henryk Matuszewski                    45. Stanisław Kmiecik
19. Joanna Gała                                46.
20. Stanisław Lisiecki                         47. Stanisław Andrzejewski
21. Janina Gubańska                         48. Stanisław Bujak
22. Jan Rybacki                                 49. Zbigniew Andrzejewski
23. Anna Krajka                                 50. Edmund Lisiecki
24. Władysław Gubański                    51. Stanisław Skrzypalik
25. Bronisława Wojciechowska          52. Stefan Gubański
26. Franciszek Wojciechowski            53. Mikołaj Paszkowiak
27. Agnieszka Bartlewska

Rok szkolny 1930- 1931

 

13. Stanisław Chudy

25. Stanisława Glura

26. Seweryna Chuda

28. Joanna Bartlewska

32. Anna Pazoła

40. Maria Wieczorek

42. Maria Andrzejewska

43. Apolonia Sikora

44. Jadwiga Gała

47. Jan Andrzejewski

52. Franciszka Mikołajczak

53. Agnieszka Początek

68. Jan Gała

78. Józef Pakosz

81. Walenty Smiektała

Absolwenci 1932-1933

 

2. Regina Przybył

5. Antonina Smektała

6. Anna Pazoła

Dożynki 1966-69?

1. Maria Nowak
2. Jan Florkowski
3. Maria Nowacka
4. Kazimierz Krajka
5. Anna Andrzejewska
6. Urszula Andrzejewska
7. Walenty Andrzejewski
8. Jerzy Lisiecki
9. Janina Gubańska
10. Kazimierz Świtalski
11. Jan Plackowski
12.
13. Wojciech Mendyka
14. Janina Gubańska

1. Kazimierz Krajka
2. Jan Florkowski
3. Walenty Andrzejewski
4.
5. Kazimierz Świtalski
6. Janina Gubańska
7. Wojciech Mendyka
8. Jan Gubański
9.

Dożynki 1938

2. Joanna Glura
5. Franciszek Paszkowiak
10. Józef Sikora
16. Franciszek Chudy
18. Jan Andrzejewski
19. Jan Danek
24. Ignacy Pazoła
25. Józefa Chuda
29. Franciszka Andrzejewska
31. Maria Mikołajczak
32. Agnieszka Mendyka
34. Jadwiga Puślednik
35. Józefa Pazoła
36. Antonina Smektała
37. Jan Pazoła
39. Jan Gała
41. Jadwiga Andrzejewska
42. Barbara Pazoła
43. Stanisław Andrzejewski
44. Maria Gała
45. Mieczysław Palczon
49. x Serwatka
50. Ignacy Mendyka
52. Antoni Nawrocki
53. Franciszek Danek
54. Józef Mikołajczak
55. Michał Sikora

Żychlewianki świętowały Dzień Kobiet!

Taki dzień zdarza się tylko raz w roku. 8 marca, bo o nim mowa, od stu lat jest Międzynarodowym Dniem Kobiet. Uczciło go także blisko siedemdziesiąt mieszkanek Żychlewa, spotykając się w miejscowej świetlicy wiejskiej. Panie nie otrzymały tradycyjnych goździków i rajstop. Były natomiast piękne tulipany, pyszne placki oraz toasty na ich Cześć. Oprawę artystyczną zapewnił dziewczęcy kabaret z Zespołu Szkoły Podstawowej i
Gimnazjum w Krobi. Dziewczyny pod opieką pani Andrzejewskiej zaprezentowały śmieszne sceny z życia codziennego w gwarze wielkopolskiej, rozbawiając tym samym publiczność. Ponadto na scenie wystąpiła nastoletnia wnuczka mieszkanki Żychlewa, wykonując okolicznościowe piosenki. Spotkanie upłynęło w miłej i iście świątecznej atmosferze.
Wszystkim mieszkankom Żychlewa życzymy szczęścia, wszelkiej pomyślności,
uśmiechu na twarzy i spełnienia marzeń!

Rok szkolny 1928-1929

 

5. Ludwik Glura

11. Feliks Sikora

22. Franciszek Chudy

44. Agnieszka Początek

45. Katarzyna Sikora

48. Franciszka Pazoła

53. Pelagia Niemer

54. Józefa Langiewicz

55. x Mikołajczak

56. Regina Przybył

58. Antonina Smektała

59. Maria Chuda

60. Józefa Florkowska

61. Joanna Bartlewska

65. Stanisława Glura

66. Franciszka Andrzejewska

77. Antoni Serwatka

78. Józef Bobkiewicz

79. Józef Smektała

Grupa teatralna: "Domek z ogródkiem"

Pani Józefa Jesiak dostarczyła nam zdjęcie przedstawiające aktorów odgrywających role w kolejnej sztuce pod tytułem: "Domek z ogródkiem".

1. Stefan Gubański
2. Anna Krajka
3. Władysława Nowak
4. Stanisław Pakosz
5. Józefa Biernat
6. Władysław Polaszek
7. Barbara Andrzejewska
8. Wojciech Mendyka
9. Janina Karolczak
10. Stanisław Kmiecik
11. Kazimierz Jańczak
12. Kazimierz Zygmunt
13. Władysław Andrzejewski

Grupa teatralna: "Męska sprawa"

Zdjęcie przedstawia aktorów, którzy wystąpili w jednej ze sztuk. Są to sami mężczyźni gdyż dziewczyny z Żychlewa odmówiły udziału w tej sztuce.

.

1.                                              

2. Władysław Polaszek             

3. Feliks Nowacki                    

4. Kazimierz Jańczak                 

5.                                            

6.                                              

7. Wojciech Mendyka                

8. Józef Sipura                          

9. Franciszek Paszkowiak         

10. Władysław Andrzejewski      

11. Stanisław Kmiecik                 

12. Stefan Gubański

13. Franciszek Łagoda

14. Feliks Biernat

15. Feliks Puślednik

16.Franciszek Andrzejewski (pracownik Komendy Straży Pożarnej)

17. Kazimierz Zygmunt

18. Franciszek Pernaczyński (prezes zarządu powiatowego OSP)

19.

20. Kazimierz Sipura

21. Tomasz Ptak

22. Stanisław Jakubczak

Grupa teatralna: Droga na przedstawienie

Grupa teatralna korzystała z uprzejmości Wojciecha Mendyki, który woził ich swoim wozem i końmi na występy. Na fotografii utrwalono grupę teatralną w drodze na występ w Żytowiecku.

1. Kazimierz Jańczak
2. Wojciech Mendyka syn
3. Wojciech Mendyka ojciec
3a. Kazimierz Zygmunt
4.
5. Jan Glura
6.
7.
8. Władysław Gubański
9. Władysław Andrzejewski
10.
11. Irena Łabusińska
12.
13. Maria Mendyka
14. Józefa Biernat
15.
16.
17.
18.
19. Anna Gała
20.
21. Józef Pieniężny